Recensie Denissen
Boekbespreking "Op zoek naar het juiste spoor"
Uit: GGaZette: Nieuwsbrief GGZ Midden Brabant,
Bekkum, D. van, & Th. Bernet (2002).
Op zoek naar het juiste spoor. Een GGZ-jeugdafdeling op weg naar cultuursensitieve hulpverlening. GGZ Nederland, RIAGG RNW, Bureau Moira CTT. 68 p. € 12.
In dit boekje beschrijven een cultureel antropoloog en een organisatiedeskundige een 'iteratief" veranderingsproces in de afdeling jeugd van Riagg Rijnmond Noord West te Rotterdam, een vierjarig 'interculturalis,atietraject' dat in 1995 begon. De aanleiding was de toename van het aantal allochtonen in het gebied. Bij de afdeling Jeugd kreeg men daardoor steeds meer te maken met allochtone cliënten en zag men zich genoodzaakt een meer vraaggestuurd aanbod te creëren.
De auteurs beschrijven in vier hoofdstukken een speurtocht op alle niveaus in de instelling. Ze besteden aandacht aan het verloop van de primaire processen, de balans tus-. sen formele en informele processen en de wisselwerking tussen organisatorische processen, waarna zij in hoofdstuk 4 conclusies trekken en aanbevelingen doen. In een samenvatting, een literatuurlijst, websites, verklarende woordenlijst wordt het geheel gecompleteerd met zeven bruikbare overzichten. In deze overzichten worden de processen en de 'sporen' schematisch verbeeld.
Ze beschrijven hoe weerstanden werden aangepakt, hoe ze omgingen met de cultuurschok, de belangen van cliënten, de onzekerheden en irritaties van hulpverleners, van leidinggevenden, management en directie. Zij beschrijven een moeizaam veranderingsproces in een GGZ-instelling en bieden een leidraad voor soortgelijke initiatieven elders in het land. De auteurs trachten ervaringen overdraagbaar te maken zodat GGZ-instellingen in Nederland er hun voordeel mee kunnen doen.
Mijns inziens is het een goede handleiding om te komen tot een cultuursensitieve organisatie.
Transculturalisatie is daar een onderdeel van. Zo'n verandering komt pas goed op gang als er een principieel besluit op alle tussen niveaus wordt genomen. Dan blijkt. dat in principe elke organisatie multicultureel is. Ook wordt dan duidelijk dat er culturele communicatieproblemen kunnen zijn op individueel niveau. In het boekje wordt aangetoond dat, net als in menig hulpverleningsproces, onbewuste zaken bewust gemaakt moeten worden. Vooral bewustwording van diversiteit is noodzakelijk. Dit boekje toont aan dat het mogelijk is zo'n proces aan te gaan, uit te voeren en te evalueren.
De medische antropoloog en de organisatiedeskundige hebben een vernieuwende bijdrage geleverd voor GGZhulpverleners (die zelf de neiging hebben om de hulpvraag in diagnostische kaders te persen) en hun instelling. Zij tonen aan dat professioneel "Fingerspitzengefühl" een basis voor vernieuwing is die mensen een creatieve energie opleverende en een prettige sfeer om in te werken.
Zij, de Riagg Rijnmond Noord West afdeling Jeugd en de externe deskundigen, hebben mijns inziens aangetoond dat de basis van individuele, organisatorische en dus ook maatschappelijke veranderingen ligt in een langdurig en moeizaam proces om de autonomie van de individuele hulpverlener professioneel af te stemmen op de voortdurend veranderende hulpvragen. Daarbij zal zijn of haar organisatie hem/haar tot steun moeten zijn en niet andersom.
Jan Denissen.
Maatschappelijk werker en groepspsychotherapeut. Afdeling jeugd.
GGZ Midden-Brabant te Tilburg.
14-02-2003